ឫស្សីមានពីរក្រុមធំៗ គឺក្រុមឫស្សីស្រុក និងក្រុមឫស្សីព្រៃ។ ឫស្សីព្រៃដុះដោយធម្មជាតិច្រើនប្រភេទដូចជា ឫស្សីឃ្លៃ, ឫស្សីព្រេច, ឫស្សីត្រាច់, ឫស្សីរលៀក, ឫស្សីថ្ង, ឫស្សីទ្រនំមាន់ និងម្យ៉ាងទៀតហៅថាឫស្សីព្រៃតែម្តង។ ក្នុងបណ្តាប្រភេទឫស្សីដែលរៀបរាប់មកនេះ គេនិយមប្រើឫស្សីឃ្លៃ និងឫស្សីព្រៃច្រើនជាងគេ ដ្បិតវាមានសាច់រឹងល្អ។
ឫស្សីព្រៃប្រើលើផ្នែកផ្សេងៗក្នុងខ្ទមចាំចម្ការ
វត្ថុប្រើប្រាស់ធ្វើពីឫស្សីព្រៃ
ឫស្សីឃ្លៃមានដើមតូចទំហំប៉ុនកដៃកូនក្មេង និងមានប្រហោងកណ្តាលតូចងាយស្រួលពត់ អាចប្រើការជាគ្រឿងសំណង់ផ្ទះដូចជាមេជញ្ជាំង, បង្កង់ និងស្នួរកណ្តុរ (បើសំណង់ធំហៅថាផ្លាន) ជាដើម។ ចំណែកឫស្សីព្រៃមានដើមធំ ហើយរូបរាងដូចគ្នាទាំងស្រុកនឹងដើមឫស្សីស្រុក ខុសត្រង់តែមានបន្លានៅដៃប៉ុណ្ណោះ។ ឫស្សីព្រៃអាចប្រើការជាប្រយោជន៍បានច្រើនបែបណាស់រាប់តាំងពីដើម, ស្លឹក, ទំពាំងនិងដៃរបស់វា។ ស្លឹកឫស្សីព្រៃអាចយកមកស្ងោរធ្វើជាថ្នាំផ្សំនឹងស្លឹកឫស្សីស្រុក, ស្លឹកពោល្យំ និងស្លឹកបាយម៉ានឲ្យស្ត្រីសរសៃខ្ចីដែលទើបនឹងឆ្លងទន្លេរួចឆ្ពង់មុខ។ គេក៏អាចយកស្លឹកនិងដៃខ្ចីៗរបស់ឫស្សីព្រៃ ឲ្យគោស៊ីបំបាត់អាការៈរាកបានដែរ។ បើក្នុងផ្នែកសំណង់និងគ្រឿងប្រើប្រាស់វិញ គេអាចយកដើមឫស្សីព្រៃធ្វើជាជញ្ជាំងផ្ទះ ឬជង្រុកស្រូវ, ក្រាលជារនាប, ធ្វើជាគ្រែអង្គុយ, កាទឹក, បំពង់ចង្កៀង និងរបស់របរប្រើប្រាស់ផ្សេងទៀតតាមដែលអាចឆ្នៃបាន។
របៀបធ្វើបន្ទះឫស្សី
បន្ទះឫស្សីខាងខ្នង និងខាងពោះ ក្រោយដំរួច
ដោយឡែក ចំពោះការយកដើមឫស្សីព្រៃធ្វើជាជញ្ជាំង ឬក្រាលជារនាប គេត្រូវរើសរកដើមណាធំនិងត្រង់ល្អ។ បន្ទាប់មក ទើបគេលះមែកនិងថ្នាំងឲ្យឫស្សីនោះឲ្យស្អាត រួចទើបយកពូថៅមកកាប់ចោះៗ ឬហៅថា «សាប់» គ្រប់ថ្នាំងទាំងអស់តាមបណ្តោយសាច់ឫស្សីដោយលៃទុកចន្លោះពីមុខពូថៅមួយទៅមុខពូថៅមួយទៀតប្រមាណទំហំប៉ុនម្រាមដៃ ឬតូចជាងនេះតាមចិត្តចង់។ ពេលសាប់ថ្នាំងរួចហើយ គេចាប់ពុះបំបែកពន្លាពីចុងម្ខាងទៅម្ខាងទៀត រួចទើបផ្កាប់ផ្នែកខាងពោះទៅដីហើយដើរសង្កត់ ឬដំពីលើដើម្បីឲ្យឫស្សីលាតមុខធំនិងស្មើល្អ។ ប្រសិនបើគេចង់បានបន្ទះកាន់តែធំ គេត្រូវសាប់ថ្នាំងផ្នែកខាង ពោះឲ្យកាន់តែញឹក។ ដើមឫស្សីដែលមានទំហំតូចល្មម ពេលដំជាបន្ទះទៅអាចបានមុខកាត់ទទឹងប្រមាណ១តឹកកន្លះ ឯដើមធំវិញអាចបានរហូតដល់៣តឹក។ បើគេប្រើបន្ទះនោះធ្វើជាជញ្ជាំងផ្ទះធម្មតា គេដាក់បន្ទះឫស្សីខាងក្រៅមេជញ្ជាំងដោយផ្កាប់ពោះចូលក្នុងហើយចងខ្សែឬវាយដែកគោលពីលើ។ ដោយឡែកបើធ្វើជាជញ្ជាំងជង្រុក គេដាក់បែរពោះឫស្សីចេញមកក្រៅផ្ទប់ជាប់នឹងមេជញ្ជាំងឲ្យខ្នងបែរចូលក្នុងទៅវិញ។ ដើម្បីឲ្យឫស្សីនោះគង់ជាប់បានយូរ មុនពេលយក មកប្រើគេត្រូវយកទៅដាក់ត្រាំទឹកចោលមួយរយៈសិន។ ដូចបុរាណចំណាំថា “ឫស្សីនឹងទឹក ផ្ចឹកនឹងដី”៕
សូមអាន និងស្វែងយល់បន្ថែម៖
១-ឫស្សីព្រៃ http://www.yosothor.org/publications/khmer-renaissance/chapter-five/ruesey-prey.html
២-ជនជាតិក្រវិត និងការប្រើប្រាស់ឫស្សី http://www.yosothor.org/publications/khmer-renaissance/chapter-five/jun-jeat-krovit-ning-kar-brer-bras-reusey.html
*បញ្ជាក់៖ អត្ថបទខាងលើជាសេចក្តីសង្ខេបនៃ “ឫស្សីព្រៃ” ខ្ញុំធ្លាប់ផ្សាយក្នុង “បណ្តាញព័ត៌មានវប្បធម៌ខ្មែរ”។
កម្វុ 